G‘azal shaydosiman
Reja:
- Ogahiyning hayoti haqida
- Uning ijodi
- G‘azallarining ahamiyati
- Mening fikrlarim
Ogahiyning asl ismi Muhammad Rizo Erniyozbek o‘g‘li bo‘lib, u 1809 yilda Xorazmdagi Qiyot qishlog‘ida tug‘ilgan. Yoshligidanoq u juda aqlli va zukko bola bo‘lgan, otasi va amakisidan ta’lim olgan. Amakisi Munis Xorazmiy mashhur shoir va tarixchi edi, u Ogahiyga katta ta’sir ko‘rsatgan. Yoshligida arab va fors tillarini o‘rgangan, bu keyinchalik uning ijodida katta ahamiyatga ega bo‘ldi.
Ogahiy 1829 yilda amakisining vafotidan so‘ng, Xiva xonligida miroblik vazifasini bajargan. Bu ish juda mas’uliyatli bo‘lgan, chunki u suv taqsimoti bilan shug‘ullangan. Shu bilan birga, u saroyda kotiblik ham qilgan. Bu ishlar unga xalq hayotini yaxshi o‘rganish imkonini bergan.
Uning hayotida qiyin davrlar ham bo‘lgan. Masalan, 1857 yilda ko‘zi ojizlanib qolgan, lekin bu uni ijoddan to‘xtatmagan. U umrining oxirigacha (1874 yil) ijod qilib, ko‘plab asarlar yaratgan.
Ogahiyning ijodi juda boy va xilma-xil. U 20 mingdan ortiq misra she’r yozgan. Uning "Ta’viz ul oshiqin" devoni mashhur bo‘lib, unda 19 ta muxammas, 18 ta musaddas, 5 ta musamman, 4 ta tarji’band va boshqa janrlardagi she’rlar bor. G‘azallarida u ko‘pincha ishq-muhabbat, tabiat go‘zalligi, inson qadr-qimmati haqida yozgan.
Shoir fors tilidan 20 dan ortiq asarni o‘zbek tiliga tarjima qilgan. Bular orasida Sa’diyning "Guliston", Hiloliyning "Shoh va gado" kabi mashhur asarlar bor. U nafaqat shoir, balki tarixchi ham bo‘lgan - "Riyoz ud-davla", "Zubdat ut-tavorix" kabi tarixiy asarlar yozgan.
Uning ijodida tabiat tasviri alohida o‘rin tutadi. Masalan, "Bahoriya" she’rida bahorning go‘zalligini shunday tasvirlaydiki, o‘qigan odam o‘zini bog‘da yurgandek his qiladi. U yozgan g‘azallarda fors-tojik adabiyotining ta’siri seziladi.
Ogahiyning g‘azallari o‘zbek adabiyotida muhim ahamiyatga ega. U qo‘llagan badiiy san’atlar, tasvir vositalari juda boy. Masalan, tashbeh, istiora, mubolag‘a kabi san’atlardan ustalik bilan foydalangan. Uning she’rlari musiqiy ohangdorligi bilan ham ajralib turadi.
Shoirning g‘azallarida ishq mavzusi eng asosiy o‘rinni egallaydi. U sevgi-muhabbatni nafaqat insoniy, balki ilohiy ma’noda ham kuylagan. Shuningdek, u o‘z davrining ijtimoiy muammolarini ham aks ettirgan - adolatsizlik, zulm, nodonlik kabi illatlarni tanqid qilgan.
Uning asarlari tilining soddaligi va ravonligi bilan ajralib turadi. Shu sababli ularni o‘qish va tushunish oson. Ayniqsa, tabiat manzaralari tasvirlangan she’rlarida xalq tili boyliklaridan keng foydalangan.
Menga Ogahiyning ijodi juda yoqadi. Uning she’rlarini o‘qiganimda, har safar yangi ma’no topaman. Ayniqsa, "Ta’rifi fasli bahor" she’ri mening sevimli she’rlarimdan biri. Unda bahorning har bir belgisi: gullar, qushlar, maysalar shunday go‘zal tasvirlanganki, o‘qiganda zavqlanib ketasan.
Sinfdoshlarim bilan adabiyot darsida Ogahiy g‘azallarini yodlaganmiz. Boshida qiyin tuyulgan, lekin keyin yodlash oson bo‘lgan, chunki she’rlari juda ohangdor. Men hozir ham ba’zi g‘azallarini yoddan bilaman va tez-tez takrorlab turaman.
Xulosa qilib aytganda, Ogahiy nafaqat buyuk shoir, balki o‘zbek adabiyotining yirik namoyandasi hamdir. Uning ijodi biz yoshlarga vatanparvarlik, insonparvarlik, mehr-muhabbat tuyg‘ularini o‘rgatadi. Men ham katta bo‘lganimda shunday ma’nodor va chiroyli she’rlar yozishni orzu qilaman.