Bolaligimda ko‘chaga o‘ynagani chiqqanim zahoti o‘rtoqlarim bilan tortishib qolardim. Doim kimning onasi hammadan chiroyli ekani haqida bahslashardik. O‘ylab-o‘ylab tushunmasdim: bir o‘rtog‘imning onasi to‘ladan kelgan, yana biriniki juda ozg‘in bo‘lsa, nega hadeb maqtayveradi?! Mening onam esa ko‘chamizdagi emas, yo‘q, dunyodagi eng go‘zal ayol ekanini ular ham biladi, lekin tan olgisi kelmaydi, deb o‘ylardim. Onamga bu haqda aytib bersam, u kulib yuborardi.
— Shu xunuk-chunuk onangning nimasi chiroyli? — derdi kulib.
Onamning bunday kamtarligi go‘zalligiga yana-da husn qo‘shgandek bo‘lardi...
Endi bilsam, bunday o‘ylaydigan faqat men emas ekanman. Nafaqat bolalar, hatto kattalar ham bu mavzuda bahslashar ekan:
"Onam ayvondagi sandalda o‘tirib ko‘ylak tikardi. Ko‘zoynak ustidan menga ajab charaqlab qaradi. Yuzi shunchalar chiroyli bo‘lib ketdiki, onam shunchalar go‘zal, hammadan go‘zal, deb negadir yuragim orqamga tortdi va o‘shandan boshlab onamni suyib qoldim," — deb yozadi taniqli adib Ibrohim G‘afurov.
Bunga javoban Xurshid Do‘stmuhammad so‘zlar bilan chizilgan suratda o‘z onasini ko‘rganini aytib:
"Yo‘q," — deydi u, — "mening onam dunyodagi eng go‘zal ona!"
Kechirasiz, aziz ustozlar, dunyodagi eng go‘zal ona — bu mening onam! Erta tongdan tandirdan non uzgan ham, tunni tongga ulab farzandlari uchun kiyim to‘qigan ham, bejirim liboslar tikib bergan ham, kasal bo‘lsak, davolaydigan ham mening onam! Buning ustiga, u juda go‘zal ayol! Shuncha sifat kimning onasida jam bo‘lishi mumkin? Albatta, mening onamda!
Esimda, ustozim "Hayotingizdagi ideal inson kim?" deb so‘raganida "Onam," deya javob bergandim. Ustozim kulib qo‘ygandi. Men tushunmagandim. Balki bu o‘y uning ham ko‘nglidan o‘tgandir, qaydam. Xurshid Do‘stmuhammad aytganidek:
"Axir har bir o‘g‘il-qiz farzand nazarida o‘z onasidan go‘zalroq inson yo‘q dunyoda!"
Fikrlarimni bir dugonamga aytaman. U ham onasining fazilatlarini sanay ketadi. Oxiri bir to‘xtamga kelib aytadi:
"Baribir mening onam boshqacha!"
Oydin Hojiyeva, O‘zbekiston xalq shoiri:
— Mening tasavvurimda ham onam dunyodagi eng munis ayol! Onamning ismi Toshbibi bo‘lgan. Onam Bo‘ston qishlog‘ida "Elim, uyim-joyim, bolam," deb yashab o‘tdi. Joyi jannatdan bo‘lsin, ilohim!
U oddiygina, kamtar ayol edi. Ota-onamiz o‘n olti farzand ko‘rgan ekan. O‘n akam go‘dak yoshida chechak, qizamiq, terlama, bezgak kabi kasalliklardan nobud bo‘lgan. Og‘ir zamonlar fojiasi bu. Ne’mat akam esa urushga ketib, qaytmagan.
Onamning, shuningdek, qishlog‘imiz ayollari — Sarvar xola, Robiya xola, Sharofat xolaning o‘sha og‘ir urush yillarida har qanday sharoitda ham iymon chegaralariga pand bermasdan, halol, pok yashab o‘tganlariga guvohman. Ularning dard-u hasrat to‘la qo‘shiq va laparlari meni shoira qilgan bo‘lsa, ajab emas.
Sherali Qambarov, O‘zbekiston Qurolli Kuchlari akademiyasi o‘qituvchisi, podpolkovnik:
— Oilamizda 8-mart bayrami o‘zgacha shukuhda o‘tadi. Har doim onamni tabriklaganda bolaligimni eslayman...
...Akamdan xushxabar keldi — harbiy bo‘libdi. Onam uchun bu juda quvonchli kun bo‘ldi. Hammamizni bag‘riga bosdi. Yuragi gurs-gurs urib turgani sezilardi.
— Umridan baraka topsin bolam, ilohim g‘am ko‘rmasin, — deya qo‘llarini duoga ochdi.
Keyin biroz g‘amga botdi.
— Qani endi otang shu kunlarni ko‘rganida...
Ko‘zyoshini yashira olmadi. Otamning o‘tganiga ancha yillar bo‘lgan. Onam bizni oq yuvib, oq tarab voyaga yetkazgan...
Ertasi kuni u yana tong otmasdan hovlini supurdi.
— Qani, turinglar, bugun uyimizga qo‘ni-qo‘shnilar, ko‘p mehmonlar keladi, — deya bizni ham uyg‘otdi.
Uyimiz qarindosh-urug‘larga to‘ldi. Ularning biri olib, biri qo‘yib akamni duo qildi. Men esa onamning ko‘zlariga boqaman. Uning quvonchi ko‘z yoshlarga aylanib, yuzini yuvib tushadi...
Katta akam harbiy bilim yurtiga o‘qishga kirib, hammamizning xursandchiligimiz osmonlarga yetdi. Yillar o‘tib, men ham shu bilim yurtida o‘qidim. Mana, hozir sharafli kasb egasiman. Uyimizdan xursandchilik arimaydi. Har bayramda onamizni erta tongdan tabriklashga intilamiz.
Shahnoza Ahmedova, O‘zDJTU talabasi:
— Sizni doim avaylaydigan va tushunadigan, boringizcha sevib, qadrlaydigan inson kim, bilasizmi? U, shubhasiz, ona.
Tashvishingizni aytmasangiz ham, onangiz qalbingizdagi dardni, azobni his qiladi. U kishiga bayram bahona aytadigan so‘zlarimni qog‘ozga tushirdim.
*"Onajon! Sizga sira aytmagan, g‘amimni oshkor etmagan bo‘lsam-da, hamisha ichimdagini sezib turasiz...
Onajon, esingizdami, muzqaymoq yeyman deb xarxasha qilganim? Kech tushib qolganiga qaramay, do‘konga borib kelgandingiz.
Ish yuzasidan boshqa viloyatga ketgandingiz. Sizsiz bir kun ming kunday tuyuldi. Uyimizdan qandaydir fayz yo‘qoldi. Dadam asabiy, ukam injiq bo‘lib qoldi. Yaxshiyam, faqat bir kunga ketgan ekansiz.
Onajon! Sizni juda yaxshi ko‘raman! Borligingiz — mening baxtim! Urib turgan yuragingiz — tirikligim! Har bir olayotgan nafasingiz ko‘nglimga taskin beradi.